Het zit in de familie
Vanuit botanisch oogpunt behoort bamboe tot de grassen, de Graminea, en is het dus geen boom. Bamboe is een verzamelnaam voor een groep van plantensoorten. Hoewel de volledige taxonomie nog in ontwikkeling is, zijn de huidige schattingen dat er ongeveer 1500 verschillende variëteiten bestaan. Er zijn aanzienlijke verschillen in grootte, kleur, knoopverdeling en vorm, mechanische eigenschappen en klimaatvoorkeuren.
Sommige reuzenbamboe soorten reiken tot 30 m met doorsneden tot 30 cm per stam, terwijl andere bamboe soorten niet meer dan 1 m hoog en 1 cm doorsnede bereiken. Afhankelijk van de klimaatomstandigheden kan er ook veel variatie zijn in grootte en kwaliteit van de stammen van dezelfde soort. De stammen zijn groter in vruchtbare, vochtige klimaten en kleiner in droge zanderige klimaten.
Fundamenteel verschillend van bomen
In het algemeen is bamboe hol (hoewel er ook enkele massieve soorten bestaan), met aparte delen op onregelmatige afstanden gevormd door dwarsmembranen in de holte van de stam. Deze knopen zijn als ringvormige uitsteeksels op de stam zichtbaar en hier ontspruiten ook de takken met de bladeren uit, meestal uit de hogere knopen.
De planten hebben een wortelsysteem dat bestaat uit ondergrondse delen die wortelstokken worden genoemd en waaruit de stammen boven de grond groeien. De wortelstokken verankeren de plant in de bodem en voorzien hem van voedsel en water om nieuwe stammen te produceren. Eén organisme heeft dus meerdere stammen. Het uitgebreide wortelnetwerk helpt ook om de bodem vast te houden en het grondwater te herstellen, waardoor bamboe zeer geschikt is voor herbebossing op braakliggende gronden.
In tegenstelling tot een boomstam groeit de bamboestam niet in dikte. De dikte van de scheut bepaalt de dikte van de rijpe stam, aangezien de celgroei alleen in de lengterichting plaatsvindt. De verschillende secties van een volwassen stam zijn al vanaf het begin aanwezig en strekken zich van elkaar uit zoals de buizen van een schuiftelescoop.
Groei bamboe, groei!
Een van de meest interessante kenmerken van reuzenbamboe is de onovertroffen groeisnelheid. Tijdens het groeiseizoen zullen de scheuten binnen een paar maanden uit de grond ontspruiten en hun uiteindelijke lengte van maximaal 30 m bereiken, met een geregistreerde groeisnelheid van maximaal 1 meter per dag. In feite, bamboe houdt het Guinness Wereldrecord van de snelst groeiende plant:
Bamboe houdt het Guinness Wereldrecord voor de snelst groeiende Plant in bezit
Lignificatie (verharding van de stam) vindt plaats binnen 2-3 jaar, terwijl de volwassenheid wordt bereikt na ongeveer 5 jaar, dat is het moment dat de stam klaar is voor de oogst en voor gebruik in duurzame producten in de bouw. Tijdens de groei absorbeert de plant een grote hoeveelheid CO2 uit de atmosfeer en levert daar zuurstof tegenover, die lange tijd vastzit in de plantage, maar ook in het grote aantal semi-afgewerkte materialen die uit geoogst bamboe worden geproduceerd (jaarlijkse opbrengst, zie ook hoofdstuk 4 in Booming Bamboo).
Wereldwijde distributie
Hoewel algemeen wordt aangenomen dat bamboe vooral in Azië groeit, is het groeigebied in feite gelijkmatig over de hele wereld verdeeld. Reuzenbamboe soorten, die het meeste potentieel hebben voor industriële verwerking en economische ontwikkeling, komen voornamelijk uit (sub)tropische gebieden, gewoonlijk in ontwikkelingslanden of opkomende economieën.
China (7 miljoen ha) en India (9 miljoen ha) beschikken over de grootste voorraden bamboebossen, goed voor meer dan de helft van de 32 miljoen hectare die wereldwijd beschikbaar is. In Westerse landen wordt bamboe vooral gebruikt als tuinplant en voor landschapsarchitectuur.
De bekendste reuzensoort is waarschijnlijk de Phyllostachus Pubescens (tot 15 à 20 m lang, met een diameter van 10 à 12 cm), uit China, waar hij "moso bamboe" wordt genoemd. Het is de ruggengraat van de Chinese bamboe industrie. Andere bekende reuzensoorten zijn Guadua Angustifolia en Dendrocalamus Asper, die groeien in tropische gebieden, beide bekend om hun enorme omvang (tot 25 meter hoog met een diameter tot 22 cm) en goede structurele eigenschappen. Guadua staat vooral bekend om zijn kracht.
Duurzaam beheer van bamboe bossen
Eén plant bestaat uit meerdere stammen en elk jaar groeien er nieuwe scheuten uit de moederplant. In het algemeen kan 20-25% van de stammen in een bos of plantage jaarlijks duurzaam worden geoogst zonder dat dit ten koste gaat van de omvang van de plantage of het aantal stammen per hectare. Het organisme sterft niet na de oogst. Integendeel, door het oogsten van de volwassen stammen nemen de opbrengst en de kwaliteit van de plantage juist toe.
Dit betekent dat bamboe het best kan worden beheerd als landbouwgewas, met een jaarlijks oogstschema, waardoor het veel minder gevoelig is voor kaalkap dan hout met zijn lange rotatiecycli en langetermijnrendement. Voor een hogere opbrengst zal een boer zijn perceel standaard duurzaam beheren om een stabiel jaarinkomen te garanderen en ontbossing te voorkomen. Om dezelfde reden is duurzaamheidscertificering om uitputting te voorkomen minder vereist voor bamboe dan voor de houtproductie. Op dit moment is het enige voordeel van de invoering van een chain of custody-certificering dat de sociale aspecten in de bamboesector worden gevrijwaard. Aangezien veel Westerse bouwprojecten tegenwoordig certificering van hout eisen, wordt dit vaak ook geëist voor bamboe (hoewel het geen hout is), en sinds 2008 is bamboe opgenomen in het FSC®-certificeringssysteem.
